Reizen: Vergezichten in het Duitse Franken

Bij slot Saaleck, behorend bij de wijnberg van Hammelburg, wappert de rood-witte vlag van Franken fier in de lucht en staat in schril contrast met de blauw-witte vlag van de deelstaat Beieren, waarvan de regio Franken deel uitmaakt. Hoewel de regio tweehonderd jaar geleden onder druk van Napoleon aan Geen Blauw-witte vlag van Beieren, maar de rood-witte vlag van Franken wappert fierlijk in de luchtBeieren is toegevoegd is van verbintenis met die deelstaat geen sprake, de Franken zijn overduidelijk een eigen volk en trots op hun eigen identiteit. We maken kennis met Ulrike Lange, sinds 2011 uitbaatster van de wijnberg, die officieel te boek staat als oudste wijnberg van Duitsland. Ulrike leidt ons op haar eigen SR500 door de wijnberg en vertelt de in geuren en kleuren de geschiedenis van de berg. Een geschiedenis die teruggaat tot het jaar 777, getuige een schenkingsoorkonde van Karel de Grote uit dat jaar aan het klooster Fulda, waarin de wijnbergen worden vernoemd.

In de beginperiode werd de wijnberg door het klooster gerund. Wijn was destijds schaars en in het klooster was een grote behoefte. Ter illustratie: in het jaar 1772 werd in het klooster Fulda in een tijdsbestek van 41 dagen ongeveer 3.200 liter wijn geconsumeerd. De abt alleen al dronk 120 liter van het beste vocht, wat neerkwam op 3 liter wijn per dag. In 1816 werd Hammelburg aan Beieren toegevoegd, waarmee Saaleck staatseigendom van Beieren werd. Het slot en de wijnberg wisselden veelvuldig van eigenaar, tot het in 1964 aan de stad Hammelburg werd verkocht. In 1977, uitgerekend het jaar dat het 1.200-jarig bestaan van de wijnberg werd gevierd, ging het nog bijna mis met het slot, toen op Pinksterzondag 29 mei brand uitbrak in het slot en bijna de gehele westvleugel afbrandde. Uitgerekend de vleugel waarin de verwerking van de wijn werd gedaan. In oktober van dat jaar werd voor de toren van het slot door de gemeente Hammelburg een moderne wijnkelder gebouwd, waar tot op heden de wijn wordt verwerkt en opgeslagen. Van het oorspronkelijk 150 ha grote wijnberg gebied is momenteel nog ongeveer de helft in gebruik.

Oenologe en eigenaresse van de wijnberg Ulrike Lange rijdt ons voor op haar eigen Yamaha SR500

Na een korte wijnproeverij met brood en typische Frankische worst in het op de wijnberg gelegen buitenhuis maken we ons op voor de rit naar ons eerste hotel.   Werden de kilometers tot Hammelburg voornamelijk over de snelweg afgelegd, vanaf de burcht worden we verwend met een route over prachtige slingerwegen, waarbij we volop van de natuur kunnen genieten en het opmerkelijk is hoe weinig verkeer zich op de wegen bevindt. Via smalle wegen, voorgereden door Jochem Ehlers van Endurofuntours - die de hele toer zonder navigatie probleemloos weet te rijden, slingert de route omhoog en eindigt boven op een heuvel bij een kloosterruïne. De route van ongeveer een uur blijkt in de praktijk ruim tweeënhalf uur te zijn, maar ons deert het niets. Bovendien zijn we gezegend met zonovergoten weer, hoewel dat de komende dagen nog wel gaat veranderen.

Kloster Kreuzberg

Nu een oase van rust, maar in de winter een trekpleister: de 840 meter hoge skipiste op de Schwartzenberg

De rood-witte vlag siert ook het bikerhotel Schwan und Post in het idyllische Bad Neustadt, waar onze eerste overnachting is gepland. Met forelfilet als voorgerecht en gebraden lamsvlees als hoofdgerecht krijgen we volgens de uitbater typisch eten uit de Frankische keuken gepresenteerd, vergezeld met verhalen over het Frankenland. Dat tot op de dag van vandaag nog steeds groeperingen zich sterk maken voor afscheiding van de deelstaat Beieren blijkt niet alleen uit de verhalen, maar ook uit pamfletten die op de kamers zijn terug te vinden. Verena Bäerlein van het Frankische toeristenbureau weet het fraai te verwoorden: “Bayern hat die Bergen und den See, aber wir haben den Horizon.”

De route brengt ons vanuit Bad Neustadt naar het op ruim 800 meter gelegen Kloster Kreuzberg, maar niet voordat de aan de andere kant van het dal gelegen Schwartzenberg is aangedaan, een 840 meter hoge skipiste die ’s winters de nodige aantrekkingskracht heeft op menig skiliefhebber. Het blijkt nogal een pittige opgave te zijn om de Kissinger Hütte skipiste te bereiken. Het is nog vroeg in de ochtend en daarmee behoorlijk fris, maar dat is niet de grootste uitdaging die ons te wachten staat. De aan de rand van de Schwarze Berge gelegen skipiste is namelijk alleen te bereiken via een onverharde weg dwars door het bos. Wat heet onverhard, in het gunstige geval is de ondergrond zanderig maar wel hard, maar een groot deel van de weg is voorzien van een wegdek dat bestaat uit losse keitjes wat ons het gevoel geeft op eieren te rijden. Het uitzicht bij de skipiste is echter meer dan de moeite waard en een mooie beloning voor de inspanning die zojuist is verricht.

Alsof de tijd vijftig jaar heeft stilgestaan. Bischofsheim an der Rhön is de moeite zeker waard

Vanuit de skipiste wordt gang gezet richting Bischofsheim an der Rhön, een klein dorpje met prachtige dorpskern die zo toneel had kunnen zijn voor de Drie Musketiers. De kleurrijke smalle, hoge huizen, al dan niet met houten vakwerkspanten zijn prachtvoorbeelden van de Frankische bouwstijl. Het plaatsje heeft alleen al om zijn marktplaats een grote toeristische aantrekkingskracht, wat het ‘relatief’ vele verkeer in het kleine plaatsje verklaart. In het adembenemende dorpje lijkt het alsof de tijd 50 jaar heeft stilgestaan. Het doet erg denken aan de tijden van de DDR, hoewel Franken nooit Oost-Duits is geweest. We zitten echter wel vlak bij de grens met de deelstaat Thüringen, die ten tijde van de opsplitsing aan de DDR werd toegewezen. En dat is precies de reden waarom het cultureel erfgoed hier in Franken zo goed bewaard is gebleven. Waar in de meeste delen van Duitsland, net als in de meeste Westerse landen, onder het mom van vernieuwing en economische groei veel cultuur verloren is gegaan was dit gebied ten tijde van de opdeling het einde van de wereld. De weg naar het noorden was met prikkeldraad gesperd, en bovendien werden grote gebieden door het Amerikaanse leger gebruikt en daarmee tot verboden zone verklaard.

Het volgende doel van onze trip is het Kloster Kreuzberg, waar we op het hoogste punt nabij de uitzendmast uitkijken op Wildflecken, een van die verboden zones die in totaal zo’n 500 km2 in beslag neemt en zich uitstrekt van de hoger gelegen deelstaat Hessen tot aan de skipiste toe. De weg naar de top van de 864 meter hoge Kreuzberg is normaal gesproken verboden gebied voor gemotoriseerd verkeer, maar ditmaal heeft men voor ons een uitzondering gemaakt. Het klooster is in de periode 1681 – 1692 onder Prins-Bisschop Peter Phillip von Dernbach gebouwd en heeft naast de kloosterkerk een abdij met overnachtingsmogelijkheid tot wel 250 personen. De prijzen lijken haast vooroorlogs te zijn, voor een appel en een ei kan een lunch met huisgemaakte producten worden genuttigd en tot 1920 werd het zelf gebrouwen bier gratis geschonken, zo weet de vriendelijke Franciscaan ons te vertellen.

Het uitzicht vanaf de top van de Kreuzberg is adembenemend